Begrijpt mijn zorgverlener mij als oudere patiënt wel?

Hij deed echt zijn best en probeerde mee te denken, maar ik bleef met het gevoel zitten dat hij mij niet echt begreep en dat dat ook te maken kon hebben met het grote leeftijdsverschil. Natuurlijk heeft hij de medische kennis in huis die nodig is voor het vak. Maar het echte inleven in iemand in een hele andere levensfase gaat niet vanzelf.

Met dit blog vraag ik aandacht voor de oudere patiënt. De patiënt die al heel veel jaren heeft geleefd en soms al veel heeft meegemaakt op medisch én op persoonlijk gebied. Soms is het een complexe situatie, die ook om goede samenwerking tussen verschillende zorgverleners vraagt. Ik weet dat zorgverleners hun uiterste best doen om goed contact te maken. Maar de praktijk leert dat er oudere patiënten zijn die wel degelijk het gevoel hebben dat ze niet worden begrepen met hun levensgeschiedenis en in hún levensfase. 
 

Invloed van leeftijd

Soms speelt leeftijd geen rol. Toen ik als 72-jarige mijn pols brak, meende  de handchirurg dat er een operatie nodig was en er een plaatje met schroeven op gezet moest worden. Ik vroeg me af of dat op mijn leeftijd wel zin had. We bespraken de voordelen en de nadelen en ik vroeg hem wat hij zijn moeder zou aanraden. Opereren dus. Ik heb het laten doen, het resultaat was prima en twee weken na de operatie had ik al een prima beweeglijkheid van de pols.

Helaas gaat het zo niet altijd. Na jarenlange hand- en armklachten bleek ik beiderzijds carpaal tunnelsyndroom te hebben. Eerst kreeg ik injecties, later ben ik aan beide handen geopereerd. De klachten van het carpaal tunnelsyndroom waren snel verminderd, maar de andere klachten van handen en armen niet. Neuroloog en plastisch chirurg meenden dat de operaties prima waren verlopen en zeiden dat het tijd nodig had om te genezen. Door de pijn kreeg ik slaapproblemen en die putten me steeds meer uit. Ik besloot dus mijn huisarts om raad te vragen.

Door eerdere ervaringen wist ik wel wat er in principe mogelijk was aan pijnbestrijding. Maar veel viel af doordat ik op allerlei medicijnen verkeerd reageerde. Mijn nieuwe huisarts wist dat allemaal niet en in een dik dossier kun je niet zo snel iets vinden. Ik probeerde daarom alles kort samen te vatten. Met mijn medische achtergrond slaagde ik daar aardig in. Tegelijk merk ik dat ik dan overkom als iemand die helemaal niet veel klachten heeft. Ondanks klachten en beperkingen ben ik wel heel actief en ik zie er jonger uit dan ik ben.  

Inzicht in persoonlijke situatie

Voor goede contacten met zorgverleners is het altijd essentieel dat deze de medische geschiedenis kent én inzicht heeft in het persoonlijke leven van een patiënt. Voor oudere patiënten gaat dat om een lange periode met veel verschillende gebeurtenissen, zowel privé als op het werk. Én bij sommigen om veel verschillende medische gebeurtenissen. Oudere patiënten zijn dus een uitdaging.

Enkele 70- en 80-plussers in mijn omgeving hadden vergelijkbare ervaringen, in de eerste lijn maar ook bij specialisten en bij ondersteunend personeel. Zelden troffen ze iemand die echt liet merken dat hij of zij ze begreep in de context van het lange leven dat ze al achter de rug hadden. 

Een goed contact is essentieel

Ook hoorde ik van een 70-er die altijd gezond was en nog nooit contact met haar huisarts had. Nu was ze, naar aanleiding van verhalen in haar omgeving, ongerust over haar baarmoeder en werd preventief verwezen naar een gynaecoloog. Deze vond een vleesboom, zonder tekenen van kwaadaardigheid. De specialist adviseerde toch een operatie, want het kón kwaadaardig worden. Ze schrok zich rot. Op haar vragen over o.a. wat de kansen daarop zijn, kreeg ze geen bevredigende antwoorden. Met de onzekere prognose kreeg ze een terugkerende maalstroom van piekergedachten. 

Als men in de eerste lijn beter contact met oudere patiënten heeft, zou het ook kunnen zijn dat er minder (soms onnodige) verwijzingen komen.

De opluchting dat er geen tekenen van kwaadaardigheid waren, verdween hiermee volledig naar de achtergrond en werd ingeruild voor een nieuwe, nu blijvende bezorgdheid. Haar huisarts schaarde zich ook nog eens achter het advies van de gynaecoloog. Ze kreeg enorme stress en vroeg zich vervolgens af of dit nu de bedoeling is. Zouden andere patiënten meteen het advies opvolgen van de arts? Zij wilde toch écht betere uitleg. En een discussie over hoe je onderzoeksgegevens vertaalt in een behandeladvies bij haar in deze levensfase.

Een goed contact is wezenlijk om meer kans te hebben dat de behandeling aanslaat. Als men in de eerste lijn beter contact met oudere patiënten heeft, zou het ook kunnen zijn dat er minder (soms onnodige) verwijzingen komen. Hopelijk gaan zorgverleners meer openstaan voor de ouderen en hun beleving van een lang leven.

Hieronder wat tips voor oudere patiënten én voor zorgverleners.

Tips voor oudere patiënten

• Net als voor alle patiënten: bereid je goed voor op een consult. Maak vooraf een lijstje met vragen. Neem bij voorkeur iemand mee. Je hoort samen meer. De ervaring leert dat zorgverleners dan iets meer tijd en aandacht aan je vragen besteden. Dit geldt des te sterker als het gaat om mogelijk levensbedreigende ziektes.
• Waar dat voor jou relevant is, vertel iets over jouw persoonlijk leven, waardoor de zorgverlener een betere indruk krijgt van jou als persoon.
• Wat vind jij zelf als patiënt belangrijk om over te brengen? Niet alleen met betrekking tot je klachten, maar ook over jouw functioneren. Wat vind jij belangrijk in jouw leven en vooral in dit stadium van jouw leven?

Tips voor zorgverleners

• Oudere patiënten hebben een groot deel van hun leven achter de rug. Dat geldt in medisch opzicht (hoewel er ook ouderen zijn die bijna nooit een arts hebben gezien), maar ook wat betreft hun levensfase. Ze zijn zich meestal wel bewust dat ze al in de latere fase zijn. Velen denken al na over de vraag of ze al dan niet levensverlengende behandelingen zouden willen als dat aan de orde is. Als zorgverlener voor ouderen is het logisch om dat waar relevant aan de orde te stellen.   
• Oudere patiënten hebben ook al een lang persoonlijk leven achter de rug. Met vaak vele life events die hun leven hebben gekleurd. Die hebben ook invloed op hoe ze naar hun leven en hun gezondheid kijken. Als zorgverlener is het essentieel om hier rekening mee te houden.
• ‘Dé oudere’ bestaat niet. Helaas zijn er nog veel vooroordelen. Ook al is de kalenderleeftijd hoog, dan nog zijn er mensen die totaal niet voldoen aan het beeld dat jongere zorgverleners hebben van mensen van die leeftijd. Er zijn nog veel ouderen die tennissen, wandelen, fietsen en zelfs skiën. Er zijn bijvoorbeeld ook ouderen die een boek schrijven, lezingen geven et cetera. Zij lijken in hun dagindeling veel op werkende mensen. Toch zijn ze ouder en in een andere (ook medische) levensfase. Stel vragen aan de oudere patiënt die jou als zorgverlener een goed inzicht geven in deze persoon. Ook al zien ze er jeugdig uit, ze hebben toch al een lang leven achter de rug.