Help fouten voorkomen - Tips van de...apotheker

Wat ik doe om fouten te voorkomen

“Een voorbeeld van een zelfgemaakte richtlijn is dat alles wat je doet – van recepten aanschrijven tot klaarzetten -, gecontroleerd moet worden door minimaal één collega. Het liefst zelfs twee. Iedereen houdt zich hier keurig aan. Al kan er door tijdgebrek weleens wat over het hoofd worden gezien. Daarom check ik of mijn collega-apotheker aan het eind van de dag alle recepten die zijn gemaakt of uitgeschreven. Soms haal ik er dan nog kleine foutjes uit. Dat is niet erg, want de patiënt heeft de medicijnen nog niet. En mocht dat wel het geval zijn, dan bellen we de patiënt nog diezelfde avond op en leggen we het uit. Meestal is de patiënt dan niet boos, maar vooral opgelucht dat de fout op tijd ontdekt is. Dit komt 1 à 2 keer per jaar voor.”

Duidelijke uitleg

“Problemen met medicijnen ontstaan onder meer door foutief gebruik. Daarom houd ik altijd in de gaten of een patiënt de medicijnen juist gebruikt. Op afstand uiteraard. Ik kan immers niet bij de patiënt thuis meekijken. Stel, een patiënt heeft voor drie weken medicijnen en hij moet daarna terugkomen voor een herhaalrecept, maar hij komt vervolgens niet, dan is dat een teken aan de wand. Ik neem dan contact op met de patiënt om te vragen of alles wel goed is gegaan.”

“Het goed gebruiken van medicijnen staat of valt overigens met een heldere uitleg. Je moet je taal echt afstemmen op de patiënt. Dat beseffen wij, zorgverleners, misschien nog te weinig. ‘Maximaal drie keer per dag een tablet’ is een voorbeeld van een vakuitdrukking die te vaak tot verwarring leidt. In plaats daarvan zeg ik tegenwoordig: ‘Als u klachten heeft, kunt u één tablet innemen. Maar niet meer dan drie per dag.’ Vervolgens controleer ik altijd of de patiënt het begrepen heeft.”

Medicatiebeoordelingsgesprek

“Van de patiënt verwacht ik dat hij eerlijk tegen mij is, en goed oplet. Dan kan ik hem het beste helpen. Het liefst zou ik met elke patiënt een medicatiebeoordelingsgesprek doen om een totaalplaatje van hem te vormen. Maar zo’n beoordeling kost anderhalf tot twee uur. In onze apotheek hanteren wij daarom de richtlijn: gebruikt iemand vijf medicijnen of meer, dan volgt een gesprek. Een patiënt kan ook altijd om een medicatiebeoordelingsgesprek vragen. Wij gaan daar sowieso op in.”

“Nog een belangrijke regel in onze apotheek is dat we twee keer per jaar de middelen in onze apotheekkast controleren op vervaldatum. Puur handwerk. Alle middelen die binnen een jaar vervallen, noteren wij in een apart computerbestand. Vervolgens draaien we elke maand een lijstje met middelen uit die die maand over datum gaan. Komen we ze dan nog tegen? Dan halen we ze uit de kast. Meestal zijn ze al op, omdat wij volgens het principe First-in-First-out werken.”

Vijf tips voor u om te helpen

1. Laat mondelinge wijzigingen in uw medicijngebruik vastleggen in uw medicatieoverzicht
   “Soms verandert tijdens een ziekenhuisopname iets in uw medicijngebruik. De arts adviseert u bijvoorbeeld een half tabletje in plaats van een hele. Of om helemaal te stoppen met een bepaald medicijn. Vraag uw arts: “Zet u dit ook in mijn medicijndossier?” Ook is het belangrijk om uw zorgverleners toestemming te geven voor het inzien van uw medische gegevens. Dit moet bij iedere arts, apotheek of ieder ziekenhuis apart. U kunt dit regelen bij de zorgverlener zelf, of via www.ikgeeftoestemming.nl.”
2. Controleer of vrij verkrijgbare medicijnen en zelfproducten samengaan met uw medicatie
   “Een paracetamol, Ibuprofen of een schimmelcrèmepje. Het lijkt allemaal zo onschuldig, maar ook deze middelen kunnen de werking van uw medicijnen beïnvloeden. Als u bijvoorbeeld bloedverdunners gebruikt, kan een schimmelcrème met miconazol de bloedstolling in de war brengen. Kijk dus heel kritisch naar wat u gebruikt. Bent u er niet zeker van of het middel uit de drogist samen kan met uw medicijnen? Neem dan contact op met de apotheker.”
3. Gebruik geen medicijnen van anderen
   “Ook al heeft u dezelfde klachten als een familielid, vriend of collega, ga altijd eerst naar de huisarts voor duidelijkheid over de oorzaak van uw klachten. Het medicijn van uw naaste gebruiken kan zeer schadelijk zijn. Kijk ook uit bij medicijnen die u heeft bewaard. Deze kunnen over de datum zijn, niet meer werken of niet bij uw andere medicijnen passen. Wilt u deze opnieuw gebruiken? Controleer altijd bij uw apotheker of ze nog voor u geschikt zijn.
4. Privacygevoelige vraag? Stel hem in de spreekkamer
   “Veel mensen durven niet zo goed vragen te stellen. Onder andere omdat ze niet vrij aan de uitgiftebalie kunnen spreken; de omgeving luistert mee. Geef bij uw apotheker aan als u hem liever apart spreekt. Hij kan u dan meenemen naar een spreekkamer waar u in alle rust uw problemen kunt bespreken. In onze apotheek hebben we sinds kort een afgeschermde balie, waar we mensen met privacygevoelige informatie rustig voorlichten. Denk bijvoorbeeld aan iemand die een antidepressivum ophaalt. We merken dat dit de communicatie bevordert.”
5. Let op als uw medicijnen of de verpakking er anders uitzien
   “Als de medicijnen of de verpakking er anders uitzien dan u gewend bent, vraag dan altijd of deze wel voor u bestemd zijn. Het kan ook zijn dat het andere geneesmiddelen zijn die dezelfde werking hebben als de medicijnen die u eerder al gebruikte.”

Meer tips hoe u kunt helpen fouten te voorkomen? Lees het themadossier Help fouten voorkomen op NPCF.nl.

Volgende keer in de serie Help fouten voorkomen…

Jaap Uithof geeft het blogstokje door aan Marjo Jager, medisch specialist patiëntveiligheid. Jager: "We hebben weleens lijstjes op de OK's opgehangen met specialisten die de chirurgische checklisten niet helemaal volledig invulden."