Help fouten voorkomen - Tips van de...longarts

Wat doe ik om fouten te voorkomen

“In die 12,5 jaar dat ik als longarts werkte, is een keer een patiënte overleden als gevolg van een ingreep die ik bij haar had uitgevoerd. De ingreep zelf was goed gegaan, maar een infectie – een bekende complicatie van die ingreep – zorgde ervoor dat zij het niet na kon vertellen. In dat geval had ik niks fout gedaan, maar is het wel fout gegaan. Een wezenlijk verschil. Al voelde het voor mij als het eerste: ik had immers de ingreep voorgesteld en uitgevoerd.”

SIRE-systeem

“Elke keer dat er iets misgaat, is het belangrijk dat artsen achter hun oren krabben. Waar ging het fout? Welke rol speelde ik daarin? En kan ik in de toekomst voorkomen dat dit nog een keer misgaat? En hoe dan? Bijna altijd blijkt dat een incident niet komt doordat één persoon iets fout doet.  Bij grote medisch missers zetten ziekenhuizen daarom het SIRE-systeem in. SIRE staat voor Systematisch Incident Reconstructie en Evaluatie. Onder leiding van een kwaliteitsmanager doorlopen de betrokkenen stap voor stap het gehele behandelproces opnieuw. Dat is vrij intensief, en voor de betrokkenen ook helemaal niet leuk. Maar het is wel noodzakelijk, want alleen door inzicht kun je leren van fouten. Openheid over fouten zorgt ervoor dat anderen ook van jouw fout leren.”

“Ik ben er niet per se voor om meer controles, regels én richtlijnen in te voeren. Dit verhoogt alleen maar de regeldruk en werkt averechts; de zorg wordt log en statisch. Maar wat dan wel? Fouten door achteloosheid en onoplettendheid kunnen we verder terugdringen door artsen zich wezenlijk verantwoordelijk te laten voelen voor waar hij mee bezig is. Innerlijke drive en passie zijn hiervoor heel belangrijk. Maar slecht lopende processen kunnen elke passie smoren. Een filosofie als LEAN kan  helpen processen te optimaliseren en zo passie en betrokkenheid te behouden.

Nazorg

“Een ander aandachtspunt is de nazorg voor zorgverleners bij wie iets fout is gegaan. Ik ken een verpleegkundige van wie een patiënt is overleden doordat zij een plastablet had verwisseld voor een medicijn met een bijna identieke naam. Een uitstekende verpleegkundige, maar zij kon niet door met dit op haar geweten en stopte. En zo zijn er meer. Met goede nazorg had dit voorkomen kunnen worden. Eén fout zegt namelijk niks over iemands kwaliteiten.”

Beter luisteren

“Honderd procent foutvrije zorg is een utopie. Maar we moeten wel  streven naar voorkomen van fouten. En we moeten een kritische blik houden op welke zorg we aanbieden. Vaak staat zorg gelijk aan behandelen, maar niet in alle gevallen is dit de beste oplossing. Niet behandelen is mijns inziens ook behandelen. Artsen moeten daarom beter luisteren naar patiënten en kijken welke behandeling het beste in hun levenssituatie past. Dat geldt met name voor behandelingen die geen genezing kunnen brengen. ”

Tips voor u om te helpen

1. Vraag net zolang door totdat u het begrepen heeft

“Artsen kunnen soms niet helder uitleggen wat ze bedoelen. Ze gebruiken vage, medische termen of ze gebruiken  woorden anders dan patiënten. Een voorbeeld: dokters bedoelen met overleving iets anders dan genezing. Terwijl voor patiënten deze woorden vrijwel identiek zijn. In dokterstaal betekent overleving dat je over een x aantal jaar nog in leven bent. Genezing betekent ziektevrij. Dus als een dokter zegt: “Met deze behandeling stijgt uw kans op overleving met 10%”, vraag dan door wat dit precies betekent. Doe dit ook met alle andere dingen die u niet begrijpt. Heeft de arts weinig tijd? Bespreek dan alle onduidelijkheden en onzekerheden met de verpleegkundige.”

2. Zie uw arts als iemand met wie  u samenwerkt

“Veel patiënten kijken nog op tegen hun arts. Zij laten zich leiden door wat hij zegt en slikken daarbij hun eigen wensen en voorkeuren in. Mijn advies: zie uw arts meer als partner met wie  u samen aan uw gezondheid werkt, ieder met zijn eigen verantwoordelijkheden. De dokter zorgt er bijvoorbeeld voor dat u de juiste medicijnen voorgeschreven krijgt, terwijl u ervoor moet zorgen dat u ze slikt.  Veel patiënten hebben meerdere behandelaars die, zeker als ze in verschillende ziekenhuizen werken, niet precies van elkaar weten wat gedaan, gezegd, voorgeschreven is. U bent de enige die altijd overal bij is. En dus de eerste die vergissingen kan opmerken. Het is in uw belang de arts daarop te wijzen.”

Meer tips hoe u kunt helpen fouten te voorkomen? Lees het themadossier Help fouten voorkomen op NPCF.nl.

Volgende keer in de serie Help fouten voorkomen…

Mariska Koster geeft het blogstokje door aan Alec Malmberg, gynaecoloog. "Ik denk dat veel patiënten het idee hebben dat een arts hen lastig vindt als zij vragen stellen."