Gek is dat toch. Ik denk dat zorgmedewerkers dit herkennen. Als ik ergens bij een groepje zusters thee zit te drinken, gaat het met enige regelmaat over poep, urine, kots, vieze hoorapparaten en kunstgebitten. Niemand verblikt of verbloost hierbij. En ja, we zijn er zo aan gewend dat we zonder er zelfs maar bij na te denken -laat staan misselijk te worden- ons tussendoortje bij op eten. Geen probleem.
Vieze praatjes
Maar dan seks of intimiteit in het verpleeghuis. Als ik dit onderwerp op de werkvloer ter sprake breng, zie ik altijd wel ergens een zuster wit weg trekken, dan wel blozen of giechelen. Ik ben een beelddenker. En nee, ik heb ook niet direct een interessant beeld op mijn netvlies als ik denk aan de mogelijke seks tussen -pak ‘m beet- tachtigjarigen. Maar het gaat natuurlijk niet om mij. Wél kan ik me prima inleven in het verlangen naar warmte, knuffels en fysieke aanraking of zelfs vrijen. Maar om me heen zie ik dat dit voor veel medewerkers echt nog ongemakkelijk is.
Voorlichting
Vol goede moed stap ik daarom 2 weken geleden dan ook een leslokaal binnen op Hogeschool Windesheim. Ik ben hier met een missie. 1e jaars Social Work studenten warm maken voor een baan in de ouderenzorg. Zelf was ik de enige in mijn klas en was er weinig aandacht voor deze zorgsector. Ik heb echt pas op de werkvloer geleerd hoe dynamisch en interessant het werken met ouderen is. Het heeft toch een -onterecht- stoffig imago. En veel vooroordelen.
Als ik vraag wat de verwachtingen zijn van werken in de ouderenzorg met een Social Work opleiding krijg ik dan ook terug; Billen wassen. Medicijnen geven. Spelletjes doen. Hmmm….werk aan de winkel. De blikken zijn verbaasd als ik vertel dat ik in mijn 15-jarige carrière nog nooit medicijnen heb gegeven (dat zelfs niet mag) en ook geen billen gewassen heb. En tegenwoordig doe ik trouwens zelden nog spelletjes met bewoners. Niks mis mee natuurlijk, maar het is niet het werk van een sociaal agoog.
Het werk van de sociaal agoog
Maar wat doe ik dan wel? Ik begin te vertellen. Over de mevrouw die bang is om gewassen te worden. En hoe ik de verzorging coach om haar op een andere manier te benaderen dan ze gewend zijn, waardoor het ze wél lukt. Over de meneer die ’s nachts bijna niet slaapt. Over de mevrouw die zoveel rondjes loopt, dat ze te veel gewicht verliest, maar die we ook haar vrijheid niet willen ontnemen. Dat we zoeken naar oplossingen, ondersteuning, interventies.
Ik zie weinig interesse. Hier en daar een gaap. Veel scrollen op mobieltjes, zogenaamd stiekem onder de tafels. De meesten zitten onderuitgezakt op hun stoel. Ik ben de zoveelste die wat komt vertellen vandaag. En het is verplicht. Jak! Ik moet iets doen om dit zooitje ongeregeld wakker te krijgen. En dan gooi ik hem als casus op tafel.
Intimiteit bij tachtig-plussers
Seks in het verpleeghuis. Ja, het bestaat. Ja, ook tachtig-plussers doen aan seks en worden soms zelfs verliefd. Ik zie een aantal mensen wat rechter op gaan zitten. De mobieltjes verdwijnen één voor één.
Ik vraag ze wat ze zouden doen als zij als hulpverlener zouden merken dat hun cliënt behoefte heeft aan seks. Ze hebben géén idee. Ik vertel dat de mogelijkheid bestaat om een sekswerker te laten komen. Eén van de (weinige) jongens steekt zijn vinger op. “Maar mevrouw, bedoelt u dan een hoer?”. Ineens is de hele klas wakker. Ik moet geloof ik even iets nuanceren…
Meneer de Waal
Ik vertel ze het verhaal van meneer de Waal. Zijn vrouw is vorig jaar overleden. Intimiteit was nog erg belangrijk voor hen. Omdat hij dementerend is, is hij in het verpleeghuis komen wonen. Natuurlijk mist hij zijn vrouw, maar in plaats van dat dit gemis langzaam minder hevig wordt, zien we hem juist steeds droeviger worden. En hij begint opmerkingen te maken naar verpleegkundigen. Of ze niet nog even bij hem kunnen blijven na het douchen.
Hij mist niet alleen zijn vrouw als persoon, maar vooral ook aangeraakt worden, genegenheid en warmte. Mensen kunnen echt depressief worden van zo’n groot onvervuld verlangen. Dus zijn we op zoek gegaan naar een organisatie die ons hierbij kon helpen. We kwamen uit bij Flekszorg. Een soort uitzendbureau dat, na een gedegen intakeprocedure en natuurlijk tegen betaling, een dame kan leveren die ééns in de zoveel tijd met meneer komt knuffelen en vrijen.
Meneer de Waal telt de dagen af tot ze weer komt en is na haar bezoek nog zeker een week intens gelukkig. Hij straalt, loopt rond met een grote glimlach en maakt contact met medebewoners. Na een tijdje neemt dit af en trekt hij zich meer en meer terug in zijn eigen kamer. Tot het weer tijd is voor een nieuw bezoekje. De toenaderingen tot de zusters zijn hierbij gereduceerd tot nul.
Persoonsgerichte zorg
De klas luistert inmiddels ademloos. Niemand wist dat dit bestond. Ik glimlach. En hoop dat dit ze aan het denken zet. Dat het onderzoeken van een verlangen en samen naar mogelijkheden kijken om dit verlangen in te vullen ook bij werken in de ouderenzorg hoort. Het heeft zelfs een naam; persoonsgericht werken. En dat het misschien wel ooit hun taak zal zijn om daar ook een zorgteam in te ondersteunen en te coachen. Ik hoop dat ik vandaag wat bijgedragen heb aan een nieuwe generatie agogen, die over een paar jaar denken…”goh, intimiteit in het verpleeghuis, dat is tegenwoordig gelukkig volstrekt normaal”.
