Leren doodgaan

Leven is loslaten

Het stapje voor stapje loslaten van het eigen levens- en lichaamsbeeld. Bijna iedere persoon op oudere leeftijd die ik ooit heb mogen ontmoeten, heeft het over de moeilijkheid van het loslaten van al deze dingen. Men moet leren, leren loslaten, en ook dat is soms een harde les. Niemand bereidt je daarop voor. Maar toch valt het onder leren, want je moet er mee leren omgaan. Leven is loslaten.

Maar dan? De dood? Hoe leer je om dood te gaan? Deze vraag kwam bij mij op na een uitspraak van een cliënt die wij verzorgden. Deze mevrouw had terminale longkanker en had deze diagnose al ruim een jaar geleden gekregen. Niemand kon haar echter vertellen hoeveel tijd ze nog over had. Zelfs geen geschatte tijd kon haar gegeven worden.
 
In de eerste gesprekken die ik met haar voerde, gaf ze aan dat ze juist dat gegeven heel moeilijk vond. Want ze voelde zich eigenlijk nog best goed. Dus hoelang kan zoiets duren?
Met de maanden die voorbij gingen, ging ook haar lichamelijke gezondheid achteruit. Eerst langzaam, maar later in een rapper tempo. Mevrouw vond dit ontzettend moeilijk, het uit handen geven van de controle, hulp moeten aanvaarden van anderen.
Ze werd steeds zieker. Een hoog-laagbed werd geïnstalleerd, morfine werd gegeven en inmiddels week de familie niet meer van haar zijde.

Niet bang voor de dood

Hoewel mevrouw altijd had aangegeven niet bang te zijn voor de dood, merkte ik toch dat zij in haar laatste periode af en toe onrustig en angstig leek. Een specifiek moment kenmerkte dit: haar dochter was bij haar, zat naast haar bed en was even rustig met haar moeder aan het praten. Op een gegeven moment kwam haar moeder wat overeind, keek haar dochter aan en zei: “Ik weet dat ik doodga, maar ik weet niet hoe. Hoe moet ik dat doen, doodgaan?” Haar dochter keek haar aan en zei haar dat ze gewoon moest loslaten. Ook dat laatste stukje nog.

In de functie als wijkverpleegkundige krijg ik dagelijks te maken met het leven en de dood. Het is een onderdeel van mijn werk en soms lijkt leven en de daaropvolgende dood bijna vanzelfsprekend geworden te zijn. Het is in feite natuurlijk ook de enige zekerheid in het leven, doodgaan.

Maar als je je de vraag van de terminale cliënt eens goed tot je laat doordringen, is doodgaan misschien toch niet altijd zo vanzelfsprekend. Bedenk het maar eens. Je hele leven ben je aan het leren, je leert over het leven terwijl je leeft. Je leert te leven. Maar doodgaan? Leer je dat?

Het is een vraag waar ik zelf nog nooit eerder over nagedacht had, maar die me daarna wel beziggehouden heeft. Want inderdaad, doodgaan doe je maar één keer. Je krijgt geen tijd om het doodgaan te leren, het gebeurt. Misschien zoals de wijze dochter zelf zei, is het doodgaan inderdaad het laatste stukje loslaten. Het loslaten wat je eigenlijk je hele leven geleerd hebt. Misschien is de dood wel de laatste leertest. Kijken of je het loslaten geleerd hebt.

Rosanne Steensma