Even voorstellen: het team in de huisartsenpraktijk

Al sinds de jaren ‘60 wordt de huisarts geholpen door de praktijkassistente. Waar zij in de beginjaren vooral afspraken inplande, doet zij tegenwoordig ook medische verrichtingen, zoals:

• Het uitspuiten van oren.
• Het aanstippen van wratten.
• Het maken van een uitstrijkje.

In 1999 werd de praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk geïntroduceerd. De praktijkondersteuner nam de geprotocolleerde zorg voor patiënten met chronische ziekten over. Zo voert ze controles bij patiënten met diabetes, astma en COPD en hart- en vaatziekten uit en geeft zij hen ook leefstijladviezen.

Ongeveer tien jaar geleden zijn er ook nog de verpleegkundig specialist en de physician assistant bijgekomen. De verpleegkundig specialist en de physician assistant mogen zelf een diagnose stellen. Dit in tegenstelling tot de praktijkassistente en –ondersteuner.

Steeds meer doktersassistenten en praktijkondersteuners

Hulp van ondersteuners in de huisartsenpraktijk wint steeds meer aan populariteit.

De werkzaamheden van praktijkondersteuners voor psychische klachten zijn het sterkst toegenomen. Zij deden in 2008 nog 18.811 consulten en in 2011 al 265.1503. Ten opzichte van 2008 een stijging van ongeveer 1300% , oftewel 14x zoveel!

In 2010 is het aantal FTE (=dienstverband) van praktijkondersteuners voor lichamelijke klachten in een eenmanshuisartsenpraktijk gestegen met 36,8% ten opzichte van 2006. In een praktijk met meerdere huisartsen is de stijging nog veel groter, namelijk 157,1%. Dat is meer dan dubbel zoveel als in 2006.

Doktersassistenten verrichten in 2010 ook beduidend meer werkzaamheden. Ten opzichte van 2006 is het aantal FTE met 19,0% gestegen in een eenmanspraktijk en met 121,4% in een meerpersoonspraktijk.

Het aandeel van verpleegkundig specialisten en physician assistants blijft hierbij nog een beetje achter. In de huisartsenzorg wordt geschat dat er in 2014 zo’n 160 verpleegkundig specialisten en 75 physician assistants werkzaam zijn. Vergeleken met het aantal praktijkondersteuners is dit erg weinig. Het Nivel schatte dat er in 2011 al tussen de 3700 en 4700 praktijkondersteuners waren.

Waarom meer ondersteuners?

De huisarts heeft het in de loop van de jaren steeds drukker gekregen. Dit komt onder meer door het beleid van de regering; de huisarts moet meer patiënten zelf behandelen en minder naar het ziekenhuis doorverwijzen. Dit om de kosten van de behandeling zo laag mogelijk te houden. Zorg door de huisarts is immers goedkoper dan in het ziekenhuis.

Daarnaast worden we met zijn allen steeds ouder. En dat gaat niet zonder gebreken. Oudere patiënten hebben bijvoorbeeld meer chronische ziekten en daardoor meer contact met de huisarts. Omdat de levensverwachting blijft stijgen – en er dus ook meer patiënten met een chronische ziekte bijkomen – zal het beroep op de huisarts alleen nog maar groter worden, is de verwachting.

Ondersteuners zijn daarom hard nodig om ervoor te zorgen dat huisartsenpraktijken in de toekomst toegankelijk blijven voor alle patiënten en om een goede kwaliteit van de zorg te kunnen geven. Zorgvragen van patiënten verschillen sterk. Het kunnen eenvoudige zorgvragen zijn, maar ook intensieve en complexe. Het hele team van huisarts en ondersteuners kan de patiënt samen helpen ondersteunen. Ieder met zijn eigen specialiteit.

Voor- en nadelen van een samengestelde huisartsenpraktijk

Huisartsen, patiënten en ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg, allen zijn ze positief over het inzetten van ondersteuners in de huisartsenzorg. Het komt volgens hen de kwaliteit van zorg ten goede. Patiënten zijn meer tevreden en ook huisartsen hebben het gevoel dat hun patiënten meer tevreden zijn. Desondanks klinkt er soms een kritisch tegengeluid. Zo oordelen sommigen dat de zorg te veel versnipperd raakt, waardoor de huisarts het overzicht verliest. Hieronder zetten we even kort alle voor- en nadelen van een samengestelde huisartspraktijk op een rijtje:

Voordelen

• Meer tijd en aandacht voor de patiënt. De zorg is speciaal afgestemd op de patiënt. Op sommige gebieden weten de hulpverleners zelfs meer dan de huisarts en ze volgen de protocollen beter. In het algemeen zien ze de patiënt vaker dan de huisarts, waardoor ze de complicaties eerder herkennen en medicatie sneller is ingeregeld. Ook kunnen ze meer tijd en aandacht besteden aan voorlichting over de behandeling en leefstijl.
• Patiënten lopen makkelijker bij de praktijkondersteuner binnen dan de huisarts. Zij maken de zorg laagdrempeliger.
• Huisartsen hebben meer tijd voor ‘ingewikkeldere’ patiënten. Ondersteuners nemen immers voorspelbare en routinematige handelingen van de huisarts over.
  
  

Nadelen

• Huisarts verliest overzicht. Dat geldt vooral voor mensen met meer aandoeningen. Het is daarom belangrijk dat er een gezamenlijk dossier is, hulpverleners elkaar goed op de hoogte houden. Zij moeten goed afspreken, wie waar verantwoordelijk voor is.
• Verlies van kennis bij huisarts. Doordat de huisarts zich niet meer bezighoudt met sommige delen van zijn of haar werk kan hij of zij kennis en vaardigheden verliezen. Gelukkig zijn er geen aanwijzingen dat de zorg slechter is geworden doordat de huisarts zijn taken verdeelt.
  
  

Ontwikkelingen in de toekomst

Het lijkt erop dat de andere taakverdeling niet beperkt blijft tot de huisartsenpraktijk. Ook binnen ANW-zorg (avond- nacht en weekenduren) is een andere taakverdeling nodig. De laatste jaren is namelijk de vraag naar zorg op de huisartsenpost veel sterker gestegen dan de huisarts aan kan. Op een huisartsenpost kunnen patiënten buiten kantooruren met acute vragen terecht. Het is niet te verwachten dat huisartsen de toegenomen vraag zelf kunnen blijven opvangen. Er zijn dan ook al verschillende projecten geweest waarbij de verpleegkundig specialisten en physician assistants bepaalde taken van de huisartsen overnamen. En de resultaten waren positief. Daarom lopen er opnieuw twee projecten waarbij wordt gekeken welke en hoeveel taken de twee beroepsgroepen de taken van de huisarts kunnen opvangen binnen de huisartsenposten.

Dit artikel is geschreven door IQ Healthcare in opdracht van ZorgkaartNederland.