Te veel antipsychotica in verpleeghuizen

Geplaatst op 30 oktober 2015 door Redactie ZorgkaartNederland - 3516 keer bekeken

Bewoners van verpleeghuizen gebruiken ruim vier keer zo vaak een antipsychoticum als zelfstandig wonende ouderen die medicijnen gebruiken. Dit blijkt uit onderzoek (2015) van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) onder mensen van 71 jaar en ouder. Waarom krijgen verpleeghuisbewoners zo vaak dit middel voorgeschreven? Antipsychotica zijn weliswaar doeltreffende medicijnen, maar er zijn ook risico’s op bijwerkingen. Is het daarom wel zo verstandig om deze middelen zo vaak te geven aan cliënten, en zijn er geen alternatieven?

Het onderzoek van het SFK staat niet op zich. Ook onderzoek uit 2008 (Zuideman) toonde aan dat 37% van de dementerende bewoners een antipsychoticum kreeg. Dit zijn 11.100 demente ouderen. In andere eerdere Nederlandse onderzoeken lagen de percentages zelfs nog hoger.

Wanneer worden antipsychotica voorgeschreven?

Artsen mogen antipsychotica in principe alleen voorschrijven bij een psychische aandoening, zoals delier, schizofrenie en een psychotische stoornis. Desondanks gebeurt het ook in andere situaties. Sommige artsen schrijven het bijvoorbeeld voor aan cliënten die zogenaamd probleemgedrag vertonen. Iets waar bijvoorbeeld demente ouderen last van kunnen krijgen.

Om een beter beeld te krijgen van wanneer artsen antipsychotica voorschrijven aan ouderen, heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in 2005 het Kwaliteitskader Verantwoorde Verpleging, Verzorging en Zorg Thuis opgesteld. In dit kader staan zogenaamde meetpunten beschreven. Daarmee kan gemeten worden of er goede zorg geleverd wordt. Daarbij hoort ook dat artsen medicijnen op de goede manier voorschrijven. Zij moeten een afweging maken tussen goed vaktechnisch handelen (dat betekent bijvoorbeeld dat de arts geen fouten moet maken) en de wensen en voorkeuren van de cliënt of zijn/haar vertegenwoordiger (bijvoorbeeld liever onrust of pijn dan sufheid). Met behulp van het meetpunt ‘antipsychoticagebruik’ kunnen het verpleeghuis en de IGZ controleren of artsen antipsychotica wel terecht voorschrijven.

Kan het (onterechte) gebruik van antipsychotica kwaad?

Een onlangs ontdekte bijwerking van antipscychotica is een hoger risico op een beroerte. Het medicijn geeft dus een risico op bijwerkingen (zoals alle medicijnen). Toch is het een veilig medicijn, maar onterecht gebruik ervan is natuurlijk nooit goed. Het is dus erg belangrijk dat antipscychotica alleen toegepast worden als het niet anders kan.

Wat kan ik doen als mijn demente vader of moeder een antipsychoticum krijgt?

Als uw demente vader of moeder een antipsychoticum krijgt, is het belangrijk dat u navraagt waarom het is voorgeschreven. Als er geen diagnose delier, schizofrenie en psychotische stoornis is, kan probleemgedrag de reden zijn. Het is belangrijk om aandacht te vragen voor dat gedrag; waar komt het vandaan, hoe is dat te veranderen en zijn er alternatieven? Is er meer persoonlijke aandacht nodig op dat moment door het personeel? Kan een gesprek met een psycholoog of maatschappelijk werker hierin helpen? U mag gerust aandringen op een andere aanpak, en daarbij ook opmerken dat deze medicijnen bijwerkingen kunnen hebben.

Het Kwaliteitsdocument en de daaruit voortkomende toetsing ervan in de verpleeghuizen zijn een prima stap in de goede richting, maar als u zelf ook het onderwerp aankaart zal dat een gunstig effect kunnen hebben. Laat u dus goed voorlichten als het gaat om het toedienen van antipsychotica en andere medicijnen.

Dit artikel is geschreven door IQ healthcare in opdracht van ZorgkaartNederland.

Er zijn 4 reacties geplaatst

Heleen | 19 februari 2019

@Johanna
Ik begrijp het helemaal. Zit in dezelfde situatie met mijn moeder en kan niet geloven wat er in en verpleeghuis in Nederland gebeurd als je een lastige dementie patient bent. Ik heb de verantwoordelijken, o.a de arts in een mail enige onaangename feiten geschreven en duidelijk aangegeven dat ik het aan de klachtencommissie van het tehuis zal doorgeven. Eventueel ook aan het Meldpunt Zorg. Ik heb een gesprek gehad met hun en de arts gaf toe dat er te veel medicatie was gegeven. Het is schande dat je zover moet gaan. Voor hun is het een lastige patiënt, maar voor mij mijn moeder met een leven achter de rug dat veel respect verdient. Ik neem aan dat we over hetzelfde middel spreken, het helpt niet eens, maar versterkt de lastigheid nog meer.

Johanna | 7 februari 2019

Wat ik erg vind is dat drogisten en apothekers het naadje van de kous moeten laten weten over b.v. paracetamol en verpleeghuisartsen zomaar wat doen zonder dat de familie op de hoogte is wat er ingaat. Het komt zo maar primitief over als versterven op de berg. (Het verpleeghuis) In een land als Nederland moet dit toch niet mogelijk zijn. En mensen kunnen juist met de juiste vitaminen etc.gelukkiger zijn dan wordt gedacht. Meegemaakt. Geneeskunde moet echt genezen worden in Nederland. Ik vind dat bij een bepaald aantal doden per jaar een middel uit de handel moet.

Anoniem | 13 december 2015

Over het algemeen worden er veeeeel te veel antipsychotica toegediend.
En niet alleen bij ouderen, ook in de kinder- (!) en jeugdpsychiatrie.
Er zijn ernstige bijwerkingen bekend en langdurig slikken is gevaarlijk.
Toch ken ik mensen die al jaren hetzelfde middel gebruiken, met bewegingsstoornissen, bewustzijnsstoornissen en dergelijke tot gevolg.
Zij zijn daar zelf vaak niet eens meer van bewust!

Ik vind het een goede zaak dat erop gelet wordt.
Maar niet alleen de ouderzorg verdient aandacht, (misschien nog meer) ook de psychiatrie!

Sjoerd | 26 november 2015

Onderzoek bij ouderen wijst uit dat antipsychotica bij ouderen met gedragsproblemen slechts beperkt werken (Van Marum, 2008). Onderzoek uit 2013 (Kuijper) wees uit dat bij een andere groep (mensen met een verstandelijke beperking) gedragsproblemen verminderden bij het stoppen van antipsychotica. In de alinea met vraag of het gebruik kwaad kan, en waarin staat dat "hoger risico op een beroerte" bestaat en anderzijds "het is een veilig medicijn" vraag ik mij af dat niet een beetje contrasteert? Ik lees in het betreffende onderzoek dat het risico gedurende de eerste periode van het gebruik tien keer zo hoog is als bij personen die geen antipsychotica gebruiken. Ook is het gebruik in verband gebracht aan dodelijke longontsteking. Daarbij is mijn persoonlijk visie dat het niet altijd erg is als mensen op hoge leeftijd, die geen blijk meer geven er nog van te genieten, overlijden. Antipsychotica hebben echter naast eerdergenoemde risico's een hele rits andere vaak mensonterende bijwerkingen.