De MRSA-bacterie: opsporen en vernietigen!

Wat is MRSA?

MRSA is een bacterie die ongevoelig is geworden voor antibiotica. De bacterie waar het om gaat is de Staphylococcus Aureus; een bacterie die van nature bij mensen voorkomt. Ongeveer 30-40% van de gezonde volwassenen draagt de Staphylococcus Aureus bij zich. Doordat er wereldwijd steeds meer antibiotica worden gebruikt, is een deel van de Staphylococcus Aureus-bacteriën ongevoelig, ofwel resistent geworden voor antibiotica. De naam die men geeft aan deze bacteriën is MRSA, oftewel Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus.

Is de MRSA-bacterie gevaarlijk?

De MRSA-bacterie is niet gevaarlijk voor gezonde personen, maar wel voor mensen met een sterk verzwakte gezondheid. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die in het ziekenhuis of verpleeghuis liggen. Zij kunnen aan een besmetting met de MRSA-bacterie overlijden. De bacterie veroorzaakt onder andere huid- en wondontstekingen. Ook botontstekingen of bloedvergiftiging kunnen ontstaan, maar dat gebeurt minder vaak. Omdat de bacterie niet reageert op antibiotica, is een besmetting van de MRSA- bacterie erg moeilijk te behandelen.

Gezonde mensen kunnen de bacterie bij zich dragen en hoeven er niet ziek van te worden. Zij kunnen wel andere mensen ermee besmetten. De bacterie zit vooral op de huid en in de neus, maar komt ook voor in de keel, urine en de darmen. De bacterie wordt meestal overgedragen door huid-op-huidcontact. Dit kan van mens tot mens zijn, maar ook van dier op de mens. In Nederland draagt ongeveer 0,11% van alle mensen de MRSA-bacterie bij zich. Meestal zijn ze tijdelijk drager en raken ze de bacterie vanzelf weer kwijt.

Hoe vaak komt het voor?

De MRSA-bacterie komt veel voor in landen waar veel antibiotica worden gebruikt en waar niet voldoende hygiënische maatregelen tegen MRSA worden genomen. Dat zijn bijvoorbeeld Japan, de Verenigde Staten en Roemenie. Hier is rond de 50% of meer van alle Staphylococcus Aureus-bacteriën ongevoelig voor antibiotica.

In Europa is het erg afhankelijk van waar je woont. In de Noord-Europese landen is het percentage resistente bacteriën het kleinst en in de Zuid-Europese het grootst, zoals u in Figuur 2 ziet. In 2013 is in IJsland, Scandinavië (Zweden, Noorwegen en Finland), Denemarken en Nederland het percentage minder dan 2% en in Roemenië en Malta hoger dan 50%. Opvallend is dat op plaatsen waar veel MRSA in ziekenhuizen voorkomt, er buiten het ziekenhuis ook steeds meer MRSA voorkomt.

Figuur 1: Hoeveelheid antibioticagebruik in Europa	Figuur 2: Percentage resistente MRSA-bacteriën in Europa
Bron: Centre for Disease Prevention and Control	Bron: Centre for Disease Prevention and Control

Wat doen we in Nederland tegen MRSA?

In Nederland komen MRSA-bacteriën naar verhouding weinig voor. Dat is niet zonder reden.

• De stelregel onder Nederlandse huisartsen en specialisten is al jaren: ‘niet onnodig antibiotica voorschrijven’. In vergelijking met andere Europese landen is het antibioticagebruik daardoor erg laag (zie Figuur 1). Hoe minder antibiotica, hoe kleiner de kans op ongevoelige bacteriën.
• Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) houdt via een landelijk meldpunt bij hoeveel MRSA-besmettingen er op dat moment zijn. Dit heet de MRSA-surveillance. Hierdoor weten we - als er een MRSA-besmetting is – waar het is en hoeveel besmettingen er zijn.
• De werkgroep Infectie Preventie (WIP) heeft de MRSA-richtlijn en de richtlijn voor bijzonder resistente micro-organismen (BRMO) opgesteld. Hierin staat hoe zorgverleners moeten omgaan met patiënten die besmet zijn met een resistente bacterie. Ziekenhuizen weten daardoor precies wat ze moeten doen bij een MRSA-besmetting.

Wat doen de ziekenhuizen tegen MRSA?

Allereerst proberen ziekenhuizen een MRSA-uitbraak te voorkomen door scherpe hygiëneregels te hanteren. Ook wordt iedereen bij wie een vermoeden op MRSA is, onderzocht. Er bestaat een vermoeden op MRSA, als iemand:

• het afgelopen halfjaar in een buitenlands ziekenhuis heeft gelegen en daar langer dan 24 uur opgenomen is geweest. Dit komt omdat MRSA daar meer voorkomt;
• in een ziekenhuis of een andere gezondheidsinstelling heeft gelegen waar een MRSA-epidemie heerste op de afdeling waar diegene lag.
• in het dagelijks leven werkt met varkens, vleeskalveren of vleeskuikens. Of als diegene woont op een varkens-, vleeskalveren- of vleeskuikensbedrijf. Bij veehouders komt MRSA namelijk veel meer voor dan bij de rest van de Nederlandse bevolking.

Bij hen wordt standaard een kweek afgenomen. Met een wattenstokje wordt langs de huid bij de neus, keel, gebied tussen anus en de vagina/balzak en eventuele wonden geveegd. De resultaten van de kweek zijn binnen 5 dagen bekend.

Als er eenmaal een besmetting met de MRSA-bacterie is, proberen ziekenhuizen ervoor te zorgen dat de resistente bacteriën zich niet verspreiden. Zij nemen de volgende maatregelen:

• Medewerkers, patiënten, naasten, bezoekers, collega zorginstellingen en u worden op de hoogte gesteld van de aanwezigheid van MRSA.
• De besmetting wordt gemeld bij het landelijk meldpunt.
• Medewerkers met MRSA gaan voorlopig niet aan het werk.
• Patiënten met MRSA worden op een aparte isolatiekamer verpleegd.
• Op de verpleegafdeling waar MRSA is aangetroffen worden geen patiënten meer opgenomen.
• Alle medewerkers en patiënten van de betreffende afdeling worden uit voorzorg onderzocht op de aanwezigheid van de bacterie.
• Patiënten en medewerkers van de betreffende afdeling worden niet overgeplaatst naar andere ziekenhuizen of afdelingen totdat uitgesloten is dat zij drager van de MRSA-bacterie zijn.

Dit artikel is geschreven door IQ healthcare in opdracht van ZorgkaartNederland.